Zaštita konkurencije na tržištu Republike Srbije uređena je Zakonom o zaštiti konkurencije (‘Sl. Glasnik RS’ br. 51/2009 i 95/2013), istaknuvši kao svoj primarni cilj ekonomski napredak, dobrobit društva kao celine i potrošača sa određenom teritorijalnom primenom na teritoriji Srbije, uključujući akte i radnje počinjene van njene teritorije koji utiču na konkurenciju u Republici Srbiji. Član 9 navedenog Zakona određuje povredu konkurencije kao akte ili radnje učesnika na tržištu koje za svoj cilj ili posledicu imaju značajno ograničavanje, narušavanje ili sprečavanje konkurencije. Kao jedan vid povrede konkurencije na tržištu javlja se zloupotreba dominantnog položaja, definisana članom 15 Zakona kao položaj učesnika na tržištu, koji imajući određenu tržišnu snagu, može da posluje u značajnoj meri nezavisno u odnosu na stvarne ili potencijalne konkurente, kupce, dobavljače ili potrošače. Tržišna snaga se određuje u odnosu na ekonomske ili druge pokazatelje, taksativno nabrojani u članu 15, kao što su tržišni udeo veći od 40 % na relevantnom tržištu, ekonomska i finansijska snaga, tehnološke prednosti, stepen vertikalne integrisanosti, struktura relevatnog tržišta i ostali. Sam teret dokazivanja nečijeg dominantnog položaja uopšte je na Komisiji za zaštitu konkurencije, a moguće je i pojavljivanje kolektivne dominacije, kada dva nezavisna učesnika povezana ekonomskim vezama na relevatnom tržištu zajednički deluju kao jedan učesnik.
Nakon što smo definisali u skladu sa odredbama Zakona značenje dominantnog položaja, prelazimo na član 16 koji zabranjuje zloupotrebu dominantnog položaja te ju potom definiše. Naime, zabranjeno je neposredno ili posredno nametati nepravičnu kupovnu ili prodajnu cenu ili nepravične uslove poslovanja te ograničiti proizvodnju, tehnički razvoj ili samo tržište. Nadalje, nije dozvoljeno primenjivanje nejednakih uslova poslovanja na iste poslove sa različitim učesnicima na tržištu, čime bi se pojedini učesnici doveli u nepovoljniji položaj u odnosu na svoje konkurente. I za kraj,zloupotreba dominantnog položaja odnosi se i na uslovljavanje zaključenja ugovora time da druga strane prihvati dodatne obaveze koje po svojoj prirodi ili prema trgovačkim običajima nisu u vezi sa predmetom ugovora. Pre utvrđivanja zloupotrebe dominantnog položaja, bitno je utvrditi značenje relevatnog tržišta. U smislu Zakona o zaštiti konkurencije, relevatno tržište je definisano kao tržište koje obuhvata relevatno tržište proizvoda na relevatnom geografskom tržištu. Drugim rečima, relevatno tržište predstavlja skup robe odnosno usluga koje potrošači smatraju zamenljivim u pogledu njihovog svojstva, uobičajene namene i cene. Relevatno geografsko tržište je predstavljeno kao teritorija na kojoj učesnici na tržišti učestvuju u ponudi ili potražnji i na kojoj postoje isti ili slični uslovi konkurencije, a koji se bitno razlikuju od uslova konkurencije na susednim teritorijama. Dakle, relevatno tržište može da se utvrdi prema geografskoj i proizvodnoj nameni te se u zakonodavnoj formulaciji raspoznaje test zamenljivosti. Drugi alat za određivanje relevantnog tržišta, pod nazivom SSNIP test (Small but Significant and Non-transitory Increase in Price’) ili hipotetski test monopola, potiče iz američkog prava i svodi se suštinski na raspon hipotetičkog povećanja cena određenog proizvoda od 5 do 10%. Kriterijumi za određivanje relevatnog tržišta pobliže su opisani istoimenom Uredbom iz 2009 godine (‘Sl. Glasnik RS’ br. 89/2009).
Naš Zakon je preuzeo mnoga rešenja iz evropskog zakonodavstva imajući u vidu da su, u skladu sa odredbama člana 73 Sporazuma o stabilizaciji I pridruživanju između Evropske unije I Srbije (‘Sl. Glasnik RS’- Međunarodni ugovori, br. 83/2008), naša tela obavezna da primenjuju antimonopolska pravila Evropske unije. Rešenje na nivou Evropske unije određeno je članom 102 Ugovora o funkcionisanju Evropske Unije koji zabranjuje zloupotrebu dominantnog položaja na tržištu. Kao i u rešenju predviđenim srpskim zakonom, dominantan položaj sam po sebi nije zabranjen. Mnogo svetski poznate kompanije imaju dominantan položaj zahvaljući sopstvenim inovacijama i preduzetništvu. Kada bi ušli u analizu samog člana 102, prvo bi primetili generalnu zabranu zloupotrebe dominantnog položaja od strane jednog ili više učesnika na tržištu ukoliko bi ona uticala na trgovinu između država članica, a u stavu 2 primeri zloupotrebe su taksativno nabrojani. Tumačenja osnovnih instituta prava zaštite konkurencije razvijala su se putem evropske sudske prakse te je u poznatom predmetu United Brands određeno da se dominantan položaj na relevantnom tržištu ogleda u gospodarskoj moći određenog preduzeća koje mu omogućava sprečavanje efikasne tržišne konkurencije dajući mu veliku mogućnost nezavisnog ophođenja prema konkurentima, kupcima i potrošačima. Sličan stav zauzet je u predmetu Continental Can u smislu tržišne moći koja dovodi do nezavisnog ponašanja u odnosu na konkurente i potrošače sa posledicom narušavanja efikasne konkurencije na relevatnom tržištu. U vremenu koje karakteriše visok stepen razvoja digitalne tehnologije i tehnoloških dostignuća, zaštita konkurencije putem postojećih zakonodavnih rešenja postala je iznimno bitna, što se takođe ogleda i u najnovijoj istrazi Evropske Komisije u odnosu na zloupotrebe dominantnog položaja kompanije Epl u domenu beskontaktnog plaćanja.
